İnsan yaşamının mevcut olduğu her yerde sıcak suyun gerekliliği tartışmasız hale gelmiştir. Günümüzde, kullandığımız sıcak su kaynakları mekân ve gündelik pratiklere göre çeşitlilik göstermektedir. Bu noktada su ısıtma sisteminin çok önemli bir elemanı olan boyler büyük görev üstlenir. Sıcak su sistemlerinde su ısıtıcı ve depolayıcı olan boylerin önemini anlamak için öncelikle farklı boyler türleri ve senkronize çalıştığı diğer tesisatlar hakkında bilgi edinmek gerekir. 

Boyler Nedir?

Yer aldığı sıcak su sisteminde farklı ısı kaynaklarından aldığı suyu ısıtan, depolayan ve kullanıma hazır halde tutan parçaya boyler denir. İhtiyaç duyulan, kazan ve elektrik bağlantısı gibi diğer elemanlarla birlikte çalışır. Sıcak suyu kullanıma hazırlayan ve hazır biçimde muhafaza eden tesisat elemanıdır. Boylerin dahil olduğu sistemler yaz kış çalışır ve boyler beslemesinde kazan bu yüzden gereklidir. Boyler beslemesi söz konusu olduğunda ise 70 ile 90 derece sabit sıcaklıkta su gerekir. 

Kullanım türü, maliyet, verimlilik ve ihtiyaçlar doğrultusunda tercih edilebilecek farklı boyler çeşitleri söz konusudur. Yakıt tasarrufu, iş gücü ve maliyet avantajı sağlamak için farklı su ısıtıcı ve boyler çeşitleri hakkında bilgi sahibi olmak yararlı olacaktır. En çok kullanılan türleri ise tek serpantinli su ısıtıcı boyler ile çift serpantinli boyler ürünleridir.

Serpantin Nedir?

Boyler ürünlerini daha iyi anlamak ve çalışma şeklini kavrayabilmek için öncelikle serpantinin ne olduğunu bilmek önem arz eder. Temel anlamıyla serpantin, bir veya iki maddeli alaşımdan oluşan, direnç tellerine sahip ve sağladığı hava dolaşımıyla ısı iletimi sağlayan boru şeklinde yapılardır. Serpantinli rezistansların ısıtma elemanları nikel ve krom kullanılarak üretilir. Bunun temel sebebi ısı yalıtımını korumak ve enerji maliyetini düşürmektir. Ayrıca bu maddeler sayesinde yüzey kısımlarında daha çok ısı elde edilir ve ısı transferi potansiyeli oldukça yüksektir. Bazı durumlarda bakır kullanımı da mümkündür.

Serpantin ısıtıcılar genelde sıcak su, buhar veya elektrikli olabilir. Boruları ise bakır veya çelikten imal edilir. Bu farklılık kullanım alanlarına göre değişiklik gösterir. Su ısıtıcı boyler dışında, endüstriyel ve sanayi tipi ısıtmada da çok büyük öneme sahiptir.

Bu özelliklerden dolayı boylerin serpantin ısıtıcı sayısı çift adet olduğunda ısıtma performansı artar ve daha büyük ölçekli ihtiyaçlara kolaylıkla cevap verir. Konu ‘hangi su ısıtıcı boyler nerede kullanılır’ olduğunda serpantin rezistanslı boyler türleri ve arasındaki farklar önem kazanır.

Boyler Çeşitleri

Boyler, farklı çalışma prensipleri ve farklı türleri ile değişken ihtiyaçlara karşılık vermek adına çeşitli türlerde üretilir ve isimlendirilir. Bu konuda ayırt edici olan şey boylerin yapısı ve hangi durumda kullanıldığıdır.

1. Tek serpantinli boyler

2. Çit serpantinli boyler

3. Elektrikli boyler

4. Termo boyler

Tek Serpantinli Boyler Özellikleri

Serpantinli boyler çeşitleri, içinde bulunan serpantin veya rezidans sayesinde suyu ısıtarak çalışırlar. Boyler, içinde yer alan serpantin sayesinde suyu ısıtır ve istenen seviyede tutar. Böylece sıcak su daima kullanıma hazırdır. Temel farkları ise serpantin sayısındaki değişikliktir. Tek serpantinli boyler özellikleri bakımından çift serpantinli boyler özellikleri ile oldukça benzerlik gösterir. 

Çift Serpantinli Boyler Teknik Özellikleri

Çift serpantinli boyler daha büyük hacimli ve daha fazla suyu benzer sürede kullanıma hazır hale getirir. Tek serpantinli boylere artı olarak bir adet serpantin daha barındırır. Böylece otel, hastane, fabrika, rezidans, AVM gibi yoğun insan trafiği söz konusu olan mekânlarda ortaya çıkan sıcak su ihtiyacını kesintisiz biçimde gidermeyi amaçlar. Boyler fiyatları konusunda bu durum elbette artış olacağının da habercisidir.

Teknik özellikler bakımından çift serpantinli boylerler genellikle;

• 160-2000 litre hacim aralığına,

• Titanyum katkılı emaye kaplama malzemeye,

• Poliüretan izolasyon malzemesine

• Elektrikli rezistans opsiyonuna ve

• Yaklaşık olarak 10 bar işletme basıncına sahiptir.

Çift ve tek serpantinli boyler türleri, içerdiği malzeme türüne göre de alt dallara ayrılır:

1. Bakır Borulu Tek Serpantinli Boyler

2. Bakır Borulu Çift Serpantinli Boyler

3. Emaye Tek Serpantinli Boyler

4. Emaye Çift Serpantinli Boyler

Bakır Borulu ve Emaye Serpantinli boylerler birçok açıdan aynıdır. Her ikisinin de iç malzemesi emaye kaplamadır. Sadece serpantinin yapıldığı malzeme bakır olarak üretilir. Bakır borulu serpantin ısı geçirgenliği açısından emaye malzemeye göre daha üstündür. Ayrıca emayeden farklı olarak çıkarılabildiği için serpantin tadilatı yapmak mümkün hale gelir. Oysa emaye kaplı demir serpantinler depolama tankına sabitlenmiş haldedir. Bu yüzden olası bir arıza veya problem durumunda tankın tamamının değiştirilmesi gerekir.

Hangi boyler türünün kullanılacağına ve çok çeşitli boyler fiyatları arasından optimum seçimin yapılmasına karar verirken konu hakkında yetkili bir merci veya kişiden yardım almak önemlidir. Bu kişiler ise makine mühendisleridir. Makine Mühendisleri Odası, toplu yerleşim yerleri için sıcak su ihtiyacına göre gerekli koşulları belirlemiştir. Bu veriler, saatlik ihtiyaç duyulan su miktarı ve tüm musluklar 1 saat açık kalarak elde edilen kaynak miktarı arasındaki hesaplamayla ortaya çıkar. Yani, saatlik üretim ile kullanım faktörü arasındaki orana bağlıdır.

Elektrikli Boyler Modelleri

Elektrikli boyler, güneş enerjisi ya da kazan bulunmayan durumlarda elektrik enerjisinden yararlanarak suyun ısıtılmasını sağlayabilen boyler türüdür. Elektrikten aldığı güçle rezistansı kullanarak suyu ısıtır ve kullanıma hazır hale getirir. Elektrikli boylerin ısıtma kapasitesi ve süresi, ihtiyaç dahilinde ilave rezistans eklenerek artırılabilir. Bazen ise boyler panolu üretilir ve bu sayede derece ile termostat gibi ayarlar yapılması mümkün olur.

Termo Boyler Modelleri

Termo boyler, elektrik enerjisi ve yardımcı ısı kaynağından faydalanarak suyu ısıtan ve depolayan bir sistemdir. Isıtma mekanizması yine serpantin temelinde çalışır. Bir yardımcı ısı kaynağına gerek duymaksızın, elektrik enerjisi veya güneş enerjisiyle çalışabilen termosifonlardır. Genellikle iç yapısı çok sağlam olup uzun yıllar kullanım amaçlanır. Deformasyona karşı korumalı bir malzeme ve işçiliğe sahiptir. 

Termoboylerin bir diğer özelliği de çevre dostu olmasıdır. Çünkü elektrik enerjisi, karbon üretmeyen bir enerji kaynağıdır. Kaliteli bir termo boyler sayesinde ısıtılan su uzun süre soğutmadan tüm gün saklanabilir ve ne zaman istenirse anında kullanılabilir. Ayrıca genellikle hacmi itibarıyla sıfırdan sıcak su hazırlaması da kısa zaman alır. Bu yönleriyle günümüzde en çok kullanılan su ısıtma sistemleri arasında yer alır. Termo boyler sayesinde sıcak su istenen sıcaklıkta sürekli olarak tutulabilir, soğutulabilir veya daha da ısıtılabilir. Bu yönüyle de banyo ve mutfak gibi sıcak suyun sıkça kullanıldığı dar alanlarda duvara sabitlenerek ergonomik, tasarruflu ve performanslı bir kullanım sağlar.

Termo boylerin en çok tercih edildiği mekânlar ise bir veya birkaç kişinin yaşadığı ev veya ev ölçeğine denk yaşam alanlarıdır. Bir termoboyler genellikle bir çekirdek ailenin günlük ve anlık sıcak su ihtiyacını rahatlıkla karşılayabilir. Ancak çok kalabalık aileler veya villa gibi yerleşim yapılarında en azından daha büyük hacimli ürünlerin tercih edilmesi mağduriyet yaşanmasına engel olacaktır.

Termoboylerin en doğru kullanım şekli, ortalama bir sıcaklık belirleyip, açma-kapama veya sıcaklık derecesi ayarıyla genellikle oynanmamasıdır. Aksi halde hem su ısıtıcı termoboylerin performansı olumsuz yönde etkilenecek, hem de kapatılırsa haznesindeki su soğuyacağı için yeniden ısıtmak daha fazla enerji tüketimine sebep olacaktır.

Örneğin; 65 litrelik bir termo boyler, sıcak su kullanımından yaklaşık 12 dakika önce açılırsa sıcak su kullanıma hazır hale gelecektir. Ancak bu işlemi her defasında yapmak yerine ayarı daima belirli sıcaklıkta kalan su ısıtıcılar hem anında kullanıma olanak tanıyacak hem de ani bir ısıtma söz konusu olmadığı için istenen sıcaklığa gelirken ekstra bir enerji sarfiyatı yapmayacaktır.

Lojman, otel, hastane, site veya fabrika gibi insanların toplu yaşadığı alanlarda bireysel sıcak su üretimi maliyet ve verimlilik açısından genellikle yıpratıcıdır. Bireysel kullanım alanlarında termosifon, elektrikli kombi ve şofben gibi sıcak su kaynakları kullanılırken, kalabalık yaşam alanlarında merkezi sıcak su kaynakları tercih edilir. Bu noktada sıcak su hazırlama ünitesi olan su ısıtıcı boyler devreye girer. Sahip olduğu hazneyle sıcak suyu depolar ve hazırda tutarak ihtiyaç anında kullanılmasına olanak tanır.

Ev tipi boyler ile endüstriyel tip su ısıtıcı boyler arasında da hacim ve depolama kapasitesi anlamında ciddi bir fark söz konusudur. Boyler çeşitleri özellikle ihtiyaca özgü üretilip maliyet artışından kaçınmak üzere farklılık gösterir. Ev tipi bireysel su ısıtıcı boyler özellikleri, genelde ev veya birkaç az sayıdaki insanın mevcut olduğu mekânlarda ortaya çıkan sıcak su ihtiyacını pratik ve yakıt tüketimini minimize edecek şekilde karşılamak için yeterli olurken; çok kalabalık ve büyük gruplara hizmet eden boyler ürünleri, çok fazla miktarda sıcak su kullanımına uyum sağlayacak performans özelliklerine sahiptir.  Bu durum ve farklılıklar, ‘su ısıtıcı boyler nerede kullanılır’ sorusu akıllara geldiğinde önemlidir.

Boyler Fiyatları

Boyler türleri birbirinden farklı özellik ve üretim tekniğine sahiptir. Boyler fiyatları da bazı değişkenlere bağlı olarak farklılaşır. Üretimde kullanılan maddeler; krom, nikel, demir ve bakır miktarı; boylerin hacmi ve kullanım alanlarına bağlı olarak emaye kaplama miktarı gibi etkenler tüm boyler çeşitlerinde fiyatları etkileyen faktörlerdir. Her ürün gibi ısıtma sistemlerinde boyler fiyatları da toptan alım yapıldığında düşecektir. Ancak kararı etkileyen en önemli etken, kullanıcıların hangi tür boylere ihtiyacı olduğudur.

Su ısıtma boyleri almadan önce yapılması gereken ilk şey bir makine mühendisinden veya yetkili ve etkin bir firmadan hizmet almaktır. Bu aşamada tespit edilmesi gereken şey su ısıtıcı boylerin hacmi ve nitelikleridir. ‘’Boyler alınması gerekiyor mu?’’, ‘’Çift serpantin rezistanslı boyler mi yoksa tek serpantinli boyler mi?’’, ‘’Bakır borulu boyler mi alınmalı yoksa emaye borulu ısıtma boyleri mi gerekli?’’ gibi soruların cevabı fiyat konusunda son derece önemli olacaktır. İhtiyacın belirlenmesi aşamasında kaç kişinin yararlanacağı, günlük sıcak su ihtiyacı ve bütçe konuları bu soruların yanıtlanması için önemlidir. Bakım, onarım veya yedek parça ihtiyacı söz konusu olduğunda da yine yapılan tercihlere göre farklı rakamlar ortaya çıkacaktır.