Sıvı veya gaz akışını kontrol etmek için kullanılan vanalardan biri de kelebek tarz vanalardır. Akışkanın akışını döner tarzda çalışır ve birçok kullanım alanı vardır. Yazımızda merak ettiğiniz kelebek vanalar nerelerde kullanılır, özellikleri nelerdir, fiyatları nedir gibi sorularınızı cevaplandıracağız.

Kelebek Vana Nedir? 

Tıpkı diğer vana türleri gibi kelebek vanalar da akışkanların kontrolünü sağlayan valflerdir. Birçok endüstriyel alanda tercih edilen bu valf tipi büyük çaplı borularda oldukça kullanışlıdır. Bir akışkanın akışını kontrol etmek için kullanılır ve sızdırmaz özelliğe sahip çeşitleri vardır. Sanayi tesislerinde, atık su alanlarında sıkça karşılaşılan kelebek vanalar farklı büyüklüklerde tercih edilebilir ve farklı materyallerde satın alınabilir.

Kelebek Vana Nerelerde Kullanılır?

Kullanım yelpazesi oldukça geniş olan kelebek vanalar çok yönlü bir akış kontrolü sağlar. Yapıları esnektir ve kullanımı kolaydır. Büyük çaplı borularda başlangıç için kullanılabilecek iyi bir seçenektir. Şimdi gelin kelebek vanaların nerelerde kullanıldığına bakalım:

Endüstriyel tesisler yani; kimya, rafineri, ilaç üretimi, gıda işleme, petrokimya, çeşitli enerji santrallerinde ihtiyaç duyulabilir. Ürün verimliliği ve çalışanların güvenliği için vanaların bu tesislerde sağlam monte edilmesi gerekir. Su ve atıksu ayırma tesislerinde; temiz ve kirli suyu ayırmak, sulama yapmak gibi amaçlarla kelebek vanalar kullanılabilir. Binalardaki ısıtma ve klima gibi soğutma sistemleri ya da havalandırma gibi yapılarda da bulunabilir. Denizcilik alanında akışkanların kontrolü çok önemlidir. Bu yüzden lojistik, yat ve tekne endüstrisinde de kelebek vanalar kullanılabilir. Kimyasal ve gaz taşıma hatlarındaki borularda da döner vanalar oldukça işlevseldir.

Kelebek Vana Özellikleri

Kelebek vanalar gövdesi, malzemesi, tasarımı itibariyle endüstride verim sağlayan araçlardandır. Genellikle sfero döküm gövdeye sahiptir veya çelik malzemeyle üretilir. Yüksek basınçla çalışılan alanlarda dayanıklıdır. Büyük çaplı kelebek vanalar paslanmaz çelik malzeme halka ile üretilirse korozyon riski azaltılmış olur. Yüksek basınçlı alanlarda kelebek vanaların çapları da değişkenlik gösterir. Çap belirlenirken boru hattının iç çapına ve akışkan miktarına bakılır.

Gaz ya da sıvı akışkanların geçtiği bölgenin kesitini kontrol ederek ve yönlendirerek uygun basınç ortamını sağlayan bu ürünler bünyesinde farklı parçalar barındırır.

Vananın şaftı da genellikle paslanmaz çelikten imal edilir. Şaft, disk ve mekanik stoplar basınca dayanıklı olacak şekilde seçilir. Ek sızdırmazlık isteyen işletmeler için kelebek vanalarda bulunan bu şaft keçeler O-ring denilen tipte seçilir.

Maliyeti nispeten daha fazla olan döküm vanalar akışa minimum direnç gösterir. Bir dik açı kadar çevrilen vana boru eksenine dik açılır ve bazı modellerde bulunan belirteç ile vananın açık olup olmadığı anlaşılabilir. Böylece olası iş kazalarının önüne geçilebilir. 

Eğer büyük çaplı borularda kullanmak için büyük çaplı kelebek vanalar tercih edilecekse sızdırmazlık halkasına dikkat etmek gerekir. Bu halka T kesitlidir ve kauçuk materyalden üretilir. Klape kenarlarına sabitlenen bu halka klape kapalıyken sıkışır ve sızdırmazlık sağlar. Aşınmaya karşı dirençli olması da istenir. Vida tahrik kutuları kullanılarak vananın açılması engellenebilir.

Kelebek vanaların montajı oldukça kolaydır fakat dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır:

• Öncelikle vananın sızdırmazlık elemanının zarar görmemesi için flanşlar arasında yeterli mesafe sağlanmalıdır. Vana, yatay veya dikey pozisyonda monte edilebilir ve montaj öncesi temizlik yapılmalı, sızdırmazlık yüzeyi ve halkası kontrol edilmelidir. 

• Sızdırmazlık elemanı olarak conta kullanıldığı için ek bir conta gerekmez. Montaj sırasında klapenin kapalı pozisyonda olmaması ve bir miktar döndürülmesi gereklidir. Vana, akış yönüne göre her iki yönde de monte edilebilir, tercih edilen montaj yönü vana üzerindeki ok işaretiyle belirtilmelidir.

• Bağlantı flanşları ve borular vanayla aynı eksende ve paralel olmalıdır. Flanş somunları karşılıklı olarak sıkılmalı ve klapenin tam açık konumda serbest hareket edip etmediği kontrol edilmelidir. Kesinlikle, kelebek vana flanşlarına kaynak yapılmamalıdır.

Kelebek Vana Çeşitleri

Farklı kullanım alanlarında kelebek vanaların özellikleri değişkenlik gösterebilir.

1. Wafer Tip Kelebek Vanalar

Kolay montaj edilebilmesiyle bilinen bu tür, iki flanş arasında sıkıştırılır ve kullanıma açılır. Geniş bir basınç ve sıcaklık tolerans aralığı vardır.Wafer tipi kelebek vanaların; redüktörlü, tek etkili/çift etkili pnömatik aktüatörlü, elektrik aktüatörlü gibi birçok çeşidi vardır.

Örneğin redüktörlü wafer tars manuel kontrol için daha uygundur ve insan gücüyle daha fazla kuvvet gerektiren işlemlerde tercih edilir. Tek etkili pnömatik aktüatörde enerji kaynağının kesilmesiyle birlikte otomatik olarak kapanır/açılır.Çift etkili türünde ise aktüatörde bulunan hava basıncının dengeli akışını sağlar.

Elektrik bazlı aktüatör vanaların avantajı ise akışkanların uzaktan kontrolüdür. Zor ulaşılabilir yerlerde elektrik sinyali ile çalışabilir.

2. Lug Tip Kelebek Vanalar:

Lug tip kelebek vanalar waferdan biraz farklıdır. Bu vanalarda flanş delikleri bulunur ve her iki taraftan cıvata takılabilir. Montaj edilen vanalar sökülürken ise içeride biriken akışkanın tamamen boşalmamasını sağlar. Lug tipi dendiğinde ise yine akla redüktörlü, tek/çift etkili pnömatik aktüatörlü, elektrik aktüatörlü çeşitleri gelir.

Lug ile waferda ortak olan bu tip vanalarda lug’un avantajlı tarafı yüksek torka sahip uygulamalar için geliştirilen redüktör mekanizmasının bulunmasıdır. Pnömatik aktüatörlü çeşitlerinde de waferdan farklı olarak daha hassas kontrol gerektiren uygulamalar örnek verilebilir.

İzlenebilir olarak geçen kelebek vana türleri senkronize sensörlerle çalışır. Bu çeşitlerin maliyeti daha fazla olabilse de tesisatı en güvenli hale getirmek için oldukça uygundur.

Kelebek Vana Fiyatları

Her üründe olduğu gibi kelebek vanalarda da fiyatlar oldukça değişkendir. Tercih ettiğiniz boyut, çeşit, materyal gibi özelliklere göre maliyeti değişir. Standart boyutlar en ekonomik tercihlerdir. Yüksek performans gibi bir beklentiniz varsa ürünlerin ücreti artar.

Sıkça Sorulan Sorular

Kelebek vana ne işe yarar?

Kelebek vanalar, sıvı veya gaz akışını kontrol etmek için kullanılır. Endüstriyel tesislerde, hava ısıtma ve soğutma sistemleri, gıda sanayinde, ilaç üretiminde, su arıtma uygulamaları gibi birçok tesiste sıklıkla kullanılırlar.

Kelebek vana ölçüleri nedir?

Kelebek vanaların ölçüleri, kullanım amaçlarına ve uygulama gereksinimlerine bağlı olarak değişir. Standart endüstriyel boyutlarda vanaların çapı genellikle 2 ila 48 inç.arasında değişir. Bunun için bir uzmandan fikir alarak uygun vana boyutunu seçmeniz önem arz eder.

Kelebek vana nasıl takılır?

Kelebek vanalar, genellikle boru hattına flanşlar veya kaynaklar aracılığıyla bağlanır. Montaj talimatlarına ve üreticinin önerilerine uygun olarak takılmalıdırlar. Daha sonra, kontrol mekanizmasını işletmek için uygun bir aktüatörle bağlanırlar.